Nỗi đau góa phụ

3 ngày sau khi chồng ra đi mãi mãi do tai nạn trượt chân xuống “giếng vàng”, chị Lò Thị Dom (bản Noong Hẻo 1, xã Noong Hẻo, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu) vẫn còn nguyên những đớn đau vật vã về tinh thần vì người đàn ông hứa cùng chị đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi đến suốt cuộc đời đã không còn nữa. Khóc ròng rã những ngày qua, nước mắt cạn khô, giọng nói khản đặc, chỉ còn lại lời thều thào, chị gọi tên chồng giữa hư vô. Ngôi nhà sàn mới xây được vài năm chưa hoàn thiện vẫn đông người qua lại. Người thân thích, họ hàng, bà con láng giềng, cấp ủy chính quyền địa phương luôn bên cạnh, động viên, chia sẻ mất mát đau thương với người góa phụ trẻ.

Người góa phụ trẻ đớn đau vật vã sau 3 ngày chồng ra đi mãi mãi.

Chồng chị - anh Lò Văn Hại (sinh năm (SN) 1993) vừa bị tai nạn trong một vụ đào vàng trái phép tại bãi số 7, nằm trên địa bàn xã Noong Hẻo. Không nói rõ được tiếng phổ thông, qua một người dịch, chúng tôi nghe chị Dom kể trong tiếng nấc nghẹn. Trước đây, 2 vợ chồng chị cùng về miền xuôi đi làm thuê ở khu công nghiệp với mong muốn có thêm chút tiền để xây nhà ra ở riêng.

Ngôi nhà sàn mới dựng là vợ chồng chị đang ở chung cùng bố mẹ và 2 em trai chồng. Sau tết Nguyên đán, 2 vợ chồng cứ nấn ná ở lại vì không muốn xa con, xa quê, cho đến cuối tháng 2 vừa qua có người trong họ hàng hỏi có đi làm thuê cho bưởng vàng, Hại muốn đi ngay vì dù sao cũng gần nhà, gần các con và tiền làm ra tiết kiệm được, chi phí ít hơn.

Lực lượng công an làm việc với cấp ủy chính quyền địa phương và người nhà nạn nhân trước khi khám nghiệm tử thi phục vụ công tác điều tra vụ án.

Vậy là ngày 25/2, anh Lò Văn Hại đã được thuê đến khu vực khai thác vàng trái phép thuộc bản Phiêng Chạng, xã Noong Hẻo, để đào, xay xát quặng vàng. Thời gian ngắn chẳng tày gang, được hơn chục ngày thì vào khoảng 17 giờ 30 phút ngày 8/3, khi đang trèo lên cầu thang trong hang, anh Hại bị trượt chân rơi xuống dưới hang với độ cao khoảng 50m dẫn đến tử vong. Người phụ nữ chưa tròn 30 tuổi trở thành góa phụ, dập tắt ước mơ vun đắp một mái ấm, một ngôi nhà đủ đầy và ngập tràn tình yêu thương với những đứa con ngoan. Sau khi sự việc xảy ra, bưởng vàng lo sợ bị cơ quan pháp luật xử lý nên đã tự thỏa thuận, thống nhất đền bù cho gia đình anh Hại số tiền 250 triệu đồng. Những tưởng việc này được giữ kín, nhưng không, cái chết thương tâm của anh Hại đã được quần chúng nhân dân báo tin cho lực lượng công an vào cuộc điều tra. 

Sau gần 4 tiếng trèo đèo, leo vách đá trong rừng sâu hiểm trở dưới sự dẫn đường của người dân, Thượng tá Phạm Mạnh Hùng - Phó Trưởng phòng Cảnh sát Hình sự (Công an tỉnh) đã có mặt tại hiện trường nơi nạn nhân tử vong để trực tiếp xác nhận, nắm tình hình, tham mưu công tác điều tra giải quyết vụ việc cho Ban Giám đốc Công an tỉnh.

Anh cho biết, khu vực mỏ vàng hoạt động là nơi xa xôi hẻo lánh, dường như hiếm hoi người biết vị trí này. Cấp ủy, chính quyền địa phương và lực lượng công an cơ sở cũng đã nắm được tình hình hoạt động khai thác khoáng sản trái phép ở đây, nhiều lần tiến hành đưa thuốc nổ, phương tiện vào phá sập, ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép vàng nhưng sau khi lực lượng chức năng rời đi, các mỏ lại hoạt động trở lại.

Đối với vụ việc của anh Hại, sau khi thỏa thuận suông với chủ bưởng, anh đã chấp thuận làm việc với mức trả công tương đối. Đi làm được ít ngày, thấy bưởng vàng cần thêm người nấu cơm cho thợ nên anh Hại đã liên lạc với vợ và kết nối với chủ bưởng cho vợ đi làm. Chiếc lán tạm của vợ chồng anh Hại vừa được dựng ngay khu vực khai thác vàng vẫn còn nguyên vết mới. Vậy mà giờ đây, vợ chồng như đôi chim lẻ bạn, để lại nỗi đau khôn cùng.

Thượng tá Phạm Mạnh Hùng thông tin, tất cả các bãi vàng ở đây hoạt động trái phép nên việc thỏa thuận giữa “ông chủ” và người lao động dường như không có văn bản pháp lý nào, chỉ là thỏa thuận bằng miệng. Nếu người lao động đồng ý thì được nhận vào làm và nhiều người cũng chỉ làm việc thời vụ, thanh toán công lao động bằng tiền hoặc trả công bằng ma túy. Chính vì những ràng buộc lỏng lẻo ấy, khi xảy ra sự cố rủi ro thì người chịu thiệt thòi không ai khác chính là các phu vàng - những người làm thuê.

Do đó, đồng chí khuyến cáo tới những người lao động tự do hãy tìm cho mình công việc thỏa đáng phù hợp với sức mình thông qua các cơ quan, doanh nghiệp, đơn vị nhà nước chính thống để được bảo vệ quyền lợi nếu xảy ra rủi ro không mong muốn. Đồng thời, những thỏa thuận ràng buộc với đơn vị sử dụng lao động phải có căn cứ pháp lý xác đáng, làm cơ sở để cơ quan chức năng vào cuộc khi xảy ra sự cố.

Để không còn những phu vàng

Sau khi nghe các đơn vị cơ sở báo cáo vụ việc, Ban Giám đốc Công an tỉnh xét thấy tình trạng khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn xã Noong Hẻo, huyện Sìn Hồ vẫn xảy ra việc khai thác lén lút trong rừng, mà trong đó vụ việc của anh Lò Văn Hại đã tố cáo việc làm sai trái của chủ bưởng. Đây là một sự việc nghiêm trọng cần được điều tra, xử lý đúng quy định, không để tình trạng “chủ bưởng dàn xếp với gia đình phu vàng” theo kiểu thoả thuận ngầm. Nếu không được điều tra làm rõ, những kẻ làm trái pháp luật vẫn không được xử lý triệt để. Do đó, Ban Giám đốc Công an tỉnh đã giao 2 đơn vị là Phòng Cảnh sát Hình sự; Phòng Kỹ thuật Hình sự phối hợp Công an huyện Sìn Hồ khẩn trương điều tra, xác minh làm rõ vụ việc.

Quá trình củng cố chứng cứ hồ sơ để chứng minh việc sai quy định của chủ bưởng được các đơn vị tính toán, tiến hành thận trọng từng bước, từng khâu và đảm bảo hợp lý, hợp tình, hợp pháp. Mục đích cuối cùng là đối tượng vi phạm phải bị xử lý nghiêm trước pháp luật. Tuy nhiên quá trình khám nghiệm tử thi, gia đình nạn nhân cũng có những băn khoăn nhất định trong việc hợp tác với lực lượng công an. Song kết hợp thuyết phục bằng cả lý và tình trên tinh thần chia sẻ với nỗi đau thương mất mát của gia đình nạn nhân và bảo vệ quyền lợi cho vợ, con nạn nhân do hậu quả của việc khai thác vàng trái phép gây nên, lực lượng công an đã nhận được sự đồng thuận phối hợp của gia đình nạn nhân và đạt tiến độ điều tra như kế hoạch đã định.

Số tiền thu được sau một lần "thu hoạch" của chủ bưởng vàng Lò Văn Ương.

Thừa nhận trước cơ quan điều tra, chủ bưởng vàng Lò Văn Ương cho rằng mình đã nắm rõ quy định của pháp luật, chủ trương của tỉnh và địa phương về việc nghiêm cấm hành vi khai thác khoáng sản (vàng) trái phép nhưng vì hám lợi nên từ tháng 8/2023, Ương đã cùng nhiều người (chủ yếu là người thân trong họ hàng thân tộc) góp tiền mua phương tiện, tuyển “phu” lén lút đến khu vực bãi 6, bãi 7 thuộc xã Noong Hẻo lập lán rồi tổ chức đào xới những hầm lò cũ đã bị chính quyền đánh sập từ năm 2022.

Quá trình khai thác, Ương cùng những người tham gia đã thu được số lượng vàng lớn và nhiều lần mang đến bán cho Cửa hàng vàng bạc Tuấn Tuyền - một trong những cơ sở kinh doanh vàng lớn nhất tại thành phố Lai Châu hiện nay và một số cửa hàng vàng khác, thu được số tiền hơn 6 tỷ đồng. Riêng từ tháng 9 - 11/2023, Lò Văn Ương đã nhiều lần đến Cửa hàng vàng bạc Tuấn Tuyền để cân, xác định tuổi vàng và bán số vàng khai thác trái phép, lần nhiều nhất thu được số tiền trên 700 triệu đồng.

Noong Hẻo - nghe thôi cũng đã thấy xa lắc xa lơ, một người sở hữu trong tay số tiền tỷ đã là một sự giàu có đến ngỡ ngàng, huống chi số tiền lên đến 6 tỷ đồng. Số tiền ấy lấy được từ những giọt mồ hôi và “vắt kiệt” công sức mệt nhọc của những phu vàng. Đã chấp nhận vào hầm khai thác vàng là họ chấp nhận sống trong không gian chật chội, hạn chế khả năng giao tiếp trực tiếp với xã hội bên ngoài và trên đầu luôn rình rập với những mối hiểm nguy dày đặc.

Phu vàng khò vàng sau khi khai thác được.

Những “giếng vàng” được những phu vàng đào, khoét sâu cùng với thời gian, và vì thế dường như không có đáy. Nạn nhân rơi ở độ cao 50m tại bậc thang chưa lên tới mặt đất có nghĩa độ sâu của những “giếng vàng” có thể vượt qua con số hàng chục mét. Nguy hiểm và đáng sợ là vậy nhưng tất cả bưởng vàng, phu vàng cũng chỉ vì đồng tiền và những “giấc mộng vàng” nên bất chấp hiểm nguy, xem nhẹ tính mạng, số phận của mình. Họ đâu nghĩ đến, phía sau họ là cả một gia đình, dòng tộc; là những người mẹ, người vợ, những đứa con thơ dại đang chờ đợi, trông ngóng họ trở về bình an. Nhưng, chỉ một phút rủi ro, số phận con người có thể tan như bèo mây bọt biển, để lại những chỗ trống không thể lấp đầy.

Để không còn tồn tại những “phu vàng” và dẹp bỏ triệt để việc khai thác khoáng sản trái phép, gây nên những hậu quả, hệ lụy nặng nề, thời gian qua, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành các công văn, chỉ thị, kế hoạch nhằm tăng cường công tác lãnh, chỉ đạo trong xử lý việc khai thác nguồn tài nguyên quý này.

Thực hiện nghiêm sự chỉ đạo của tỉnh, với tinh thần “không có vùng cấm” và "xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng, cả lĩnh vực", ngày 10/3, Cơ quan Cảnh sát Điều tra (CSĐT) Công an tỉnh tiếp tục làm việc với Doanh nghiệp tư nhân vàng bạc Tuấn Tuyền (phường Đoàn Kết, thành phố Lai Châu) để tiến hành thu thập các tài liệu chứng cứ của quá trình mua bán, tiêu thụ số vàng do chủ bưởng Lò Văn Ương khai thác trái phép mà có. ngày 12/3/2024, Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Lai Châu đã ra lệnh và thực hiện bắt khẩn cấp; tạm giữ hình sự 7 đối tượng về hành vi, vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên. Theo đó, 7 đối tượng gồm: Lò Văn Ương (SN 1975), Lò Văn Lâm (SN 1982), Lò Văn Piếng (SN 1967); Lò Văn Soan (SN 1979), Lò Văn Chựa (SN 1969), Lò Văn Yến (SN 1968) và Cà Văn Hiêng SN1983), cùng cư trú tại xã Noong Hẻo, huyện Sìn Hồ (Lai Châu).

Cơ quan CSĐT đang tiếp tục điều tra, hoàn chỉnh các thủ tục để khởi tố điều tra vụ án vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên. Đồng thời tiếp tục điều tra, mở rộng các hành vi vi phạm khác để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Giờ đây, người mất thì đã yên nghỉ, còn những người ở lại mang theo nỗi đau dai dẳng kéo dài và những mất mát không gì bù đắp nổi. Xin các “phu quân” hãy đừng trở thành những “phu vàng” bởi nghề vàng “bạc” lắm, rủi ro lắm và cũng có thể ra đi, mãi không trở về…