Nhân dân bản tái định cư Phiêng Luông I, xã Nậm Hàng (huyện Mường Tè) chăm sóc rau. Ảnh: Tây Bắc

Làng mới, bản mới, đường mới, lớp học mới, rất nhiều cái mới ở nơi ở mới đã mang đến một tương lai mới cho người dân.

Trong buổi làm việc với lãnh đạo Ban Quản lý dự án (QLDA) di dân TĐC Thuỷ điện Sơn La tỉnh, bên cạnh những trăn trở làm sao cho cuộc sống nhân dân sau khi di chuyển, TĐC được ổn định, phát triển thì điều khiến lãnh đạo của Ban tiếc nuối đó là không có tư liệu hình ảnh về nơi ở của bà con trước và sau khi di chuyển. Tuy nhiên trong tâm trí của nhân dân, cán bộ thì sự so sánh ấy lại rất rõ ràng. Những bản làng lẻ tẻ bên những khe suối, những ngôi nhà đơn chiếc trên những trảng đồi, những lối mòn dẫn tới những ngôi nhà sàn le lói ánh đèn dầu và những đứa trẻ nhễ nhại mồ hôi tất tả từ trường về bản dưới nắng oi… Tương phản với hình ảnh ấy là những bản làng quần cư nhà cửa san sát, ruộng đồng liền trảng, liền khu, lúa trĩu bông và những hàng cột điện đưa điện về bản. Đường đi, đường nước sinh hoạt, nước sản xuất được kiên cố; trường học tại bản, trạm xá ngay thôn; ngày hội, ngày hè người dân lại tề tựu tại nhà văn hoá mỗi bản mà ca, mà múa…

Trong chuyến tháp tùng đồng chí Trần Đức Lương – Nguyên Chủ tịch nước đến thăm nhân dân tại điểm TĐC Tà Tủ (huyện Sìn Hồ) và điểm TĐC Huổi Luông (huyện Phong Thổ) nghe giãi bầy tâm sự mới thấy đồng bào cũng vui mừng lắm. Bên ấm trà, tay trong tay, ông Lò Văn Yêu ở bản Tà Tủ 1, tâm sự với một cán bộ cấp cao của Đảng, Nhà nước như nói với chính tâm hồn của mình: “Nhà mới có rồi, đường đi dễ rồi, nước sinh hoạt cũng về rồi, con cháu thì vừa làm lúa, vừa đi làm cao su, có cả lúa, được cả tiền, thế thì cũng yên tâm rồi”.

Còn nhân dân tại điểm TĐC Huổi Luông lại vui mừng vì bây giờ bản gần trung tâm huyện, con gà, mớ rau cứ làm được gì mang ra chợ huyện là bán hết cái ấy. Gần trung tâm lại được sự chăm lo, quan tâm của chính quyền nên bà con có nhiều thuận lợi trong sản xuất, canh tác. Giống mới được cấp với giá ưu đãi, phân bón được hỗ trợ, kỹ thuật thì khỏi lo vì Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ cách chừng 2km. Các loại dịch bệnh trên đàn vật nuôi được phát hiện sớm và khắc phục được ngay, chẳng giống ngày xưa dưa bỏ ủng trên nương, gà chết dịch cuối rào mà không biết làm sao bán, chữa được.

Những dòng nước mắt ngắn dài của những người dân di chuyển TĐC từ thị xã Mường Lay (tỉnh Điện Biên) lên điểm TĐC Tác Tình (huyện Tam Đường) đã được thay bằng những giọt mồ hôi và cả nụ cười của những người nông dân vui với ruộng đồng. Hôm di chuyển họ khóc vì phải xa một phần thân quyến dòng tộc, xa mồ mả ông bà, xa cả những thói làm, nếp ở của chốn chôn nhau cắt rốn gắn bó bao đời. Hôm nay, những hộ dân ấy được bố trí ở một thị trấn phát triển năng động bậc nhất của tỉnh với thu nhập bình quân ở khu vực nông thôn cũng đạt tới hơn 9 triệu đồng/người/năm. Đến nơi ở mới, những khó khăn là chuyện đương nhiên vì quỹ đất sản xuất có ít hơn, phương thức canh tác cũng thay đổi, nhưng những mô hình, dự án phát triển kinh tế khu vực nông thôn đã đặc biệt chú trọng tới đồng bào TĐC và sự quan tâm ấy bước đầu đã đưa những cánh đồng 40, 50 triệu đồng/ha đến với bà con và những giọt mồ hôi kia nhỏ xuống đất này đang dần biến sự lạ lẫm thành thân quen, sự bỡ ngỡ buổi ban đầu bằng cái thuần thục của người dân bản địa.

Nói về các dự án cho người dân phải di chuyển TĐC phải kể đến sự kết hợp giữa việc bố trí, xắp xếp dân cư tại các khu, điểm TĐC với các chương trình phát triển kinh tế địa phương. Điển hình nhất, tiêu biểu nhất là chủ trương gắn các khu điểm TĐC với chủ trương phát triển cây cao su trên địa bàn tỉnh. Dự án này đã góp phần tạo ra rất nhiều việc làm cho nhân dân. Đồng thời, theo thông tin từ cán bộ Ban QLDA di dân, TĐC Thủy điện Sơn La thì trong thời gian tới, nhân dân TĐC sẽ được cấp đất sản xuất và như vậy tại những nơi có dự án phát triển cây cao su bà con sẽ có cơ hội góp đất làm cổ phần với Công ty cao su.

Bên cạnh các dự án lớn, để người dân sớm ổn định cuộc sống, Phòng Nông nghiệp các huyện đã có các chương trình, dự án phát triển kinh tế xã hội dành riêng cho các hộ dân TĐC. Có thể kể ra một vài trong số rất nhiều dự án, như dự án nuôi gà thương phẩm ở các điểm TĐC vùng thấp huyện Sìn Hồ. Hơn 6.000 con gà giống được cấp, bán cho bà con TĐC nuôi, trung bình hộ nuôi ít nhất cũng đến cả trăm con. Theo đánh giá sơ bộ, dự án đã góp phần tăng thu nhập đáng kể cho người dân và hơn thế nữa là đã góp phần thay đổi tư tưởng sản xuất tự cấp tự túc thành sản xuất hàng hoá. Hoặc dự án phát triển đàn bò ở xã Lê Lợi (huyện Sìn Hồ), hay phát triển cây chè, thâm canh tăng vụ… đã phần nào giúp người dân vơi đi gánh nặng của buổi đầu lập nghiệp trên đất mới.

Sự quan tâm của Đảng và Nhà nước còn thể hiện cụ thể tại những công trình hạ tầng tại điểm TĐC. Đầu tiên là đường đi được cả 4 mùa giúp bà con thêm yên tâm lạc nghiệp. Bà con hy sinh lợi ích vì dòng điện ngày mai thì hôm nay đường điện đã được kéo về các bản. Đại đa số người dân nằm trong vùng ngập lòng hồ làm nghề nông. Đến nơi ở mới họ vẫn gắn với ruộng với đồng. “Nhất nước, nhì phân”, nước sản xuất là yếu tố quan trọng hàng đầu, vậy nên các công trình thủy lợi được đầu tư ngay từ những bước đầu triển khai các dự án. Đến nay, dù trên những diện tích có phần bị thu hẹp so với trước nhưng sản lượng thì tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba lần ngày đó vì bà con có thể cấy ăn chắc hai vụ lại thêm một vụ mầu, an ninh lương thực đang được giữ vững tại các khu, điểm TĐC.

Với mục tiêu kiên quyết không để việc di chuyển làm ảnh hưởng tới chất lượng học của con em đồng bào TĐC, các điểm trường, lớp học đang dần được xây dựng khang trang, kiên cố. Các điểm TĐC đã có trường lớp ngay tại bản, giáo viên cũng ở bản để giúp học sinh tiếp tục nghiệp sách đèn làm chủ tương lai. Kế đến là y tế, các trạm y tế xã nhờ chương trình di dân, TĐC mà cũng được đầu tư mở rộng hơn, đầy đủ hơn để chăm sóc sức khoẻ tốt hơn.

Đối với các hộ dân từ làm nông nghiệp khi di chuyển có nhu cầu chuyển sang làm các nghề phi nông nghiệp đã được sự quan tâm của các cấp, ngành bố trí học nghề và giới thiệu việc làm để đảm bảo thu nhập. Cuộc sống những năm đầu di chuyển còn khó khăn, để bù đắp cho bà con chính sách hỗ trợ đời sống được ban hành, đến nay theo báo cáo của Ban QLDA di dân TĐC tỉnh thì đa số các khoản hỗ trợ đã được giải ngân cho đồng bào.

Công tác di dân, TĐC được đánh giá vừa là cơ hội vừa là thách thức đối với tỉnh và các hộ dân. Nhưng với sự quan tâm của Đảng, chính quyền giúp sức, đồng bào mới chuyển đến và nhân dân sở tại đoàn kết một lòng giúp đỡ nhau nên thử thách đang được đẩy lùi nhường chỗ cho các thời cơ. Xin chào một tương lai mới đang tỏ rạng ở các khu điểm TĐC…